Kinh nghiệm chăm sóc trẻ sơ sinh từ A đến Z

Bà nội bảo chăm bé thế này, bà ngoại lại nói ngày xưa mẹ chăm mày thế khác, thông tin trên mạng thì tràn lan nhưng đâu mới chính xác? Lần đầu tiên làm mẹ biết bao bỡ ngỡ, vậy chăm sóc trẻ sơ sinh thế nào mới đúng?

Những điều cần biết khi chăm sóc trẻ sơ sinh

Khoảng thời gian một tuần đầu sau sinh rất quan trọng, tỷ lệ trẻ tử vong có thể lên tới 50% nếu không được chăm sóc đúng cách. Giai đoạn này hệ thống thần kinh của bé bị ức chế do ngủ nhiều, bé có thể ngủ từ 16-20 tiếng/ngày và chỉ thức dậy khi đói hoặc tã ướt. Sau khi sinh, mẹ nên cho con bú càng sớm càng tốt. Việc này sẽ giúp trẻ hấp thụ được sữa non bổ dưỡng đồng thời kích thích sữa mẹ về.

Em bé sơ sinh cần được giữ ấm cơ thể. Nếu trẻ không có bệnh lý cần chăm sóc đặc biệt, hãy cho trẻ nằm với mẹ, nằm áp vào ngực mẹ theo tư thế Kangaroo để ủ ấm. Nếu không được bảo vệ khỏi sự mất nhiệt, nhiệt độ cơ thể của trẻ sơ sinh có thể giảm nhanh từ 0,2-1 độ C mỗi phút.

Mỗi gia đình lại có những kinh nghiệm nuôi trẻ sơ sinh trong tháng khác nhau, tuy nhiên vẫn có một số nguyên tắc cần phải tuân thủ để đảm bảo sức khỏe cho bé. Cha mẹ có thể tham khảo một số kinh nghiệm chăm trẻ sơ sinh dưới đây để bé yêu luôn khỏe mạnh và tăng trưởng tốt.

Chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh

Với trẻ sơ sinh, việc chăm sóc rốn dễ làm các bố mẹ trẻ lúng túng nhất. Cuống rốn của trẻ sơ sinh là một vết thương hở, cần được chăm sóc cẩn thận nếu không sẽ rất dễ bị nhiễm trùng, rất nguy hiểm. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nhiễm trùng máu cho trẻ. 

Bố mẹ cần ghi nhớ những lưu ý khi chăm trẻ sơ sinh vùng rốn khi chưa rụng như sau:

• Trước khi vệ sinh rốn cho trẻ, bạn cần rửa tay thật sạch, sát trùng tay bằng cồn 90°.
• Nhẹ nhàng tháo băng rốn và gạc rốn của bé ra.
• Quan sát mặt cắt rốn và vùng quanh rốn xem rốn có bị viêm đỏ, có mủ, chảy dịch vàng, chảy máu, có mùi hôi hay bất thường nào khác không.
• Lau rốn bằng bông gòn với nước chín vô trùng, sau đó thấm khô vùng cuống rốn và chân rốn.
• Sát trùng vùng da quanh rốn bằng nước muối sinh lý.
• Có thể để hở hoặc che bằng một lớp gạc mỏng vô trùng.
• Quấn tã vùng dưới rốn, tránh để phân, nước tiểu hay bất kỳ thứ gì vấy bẩn vào vùng rốn.

Lưu ý quan trọng, nếu quan sát thấy rốn trẻ có những dấu hiệu bất thường như rỉ nước vàng, có mủ, có mùi hôi, chảy máu, rốn chưa rụng dù bé đã sinh được 3 tuần thì bố mẹ cần đưa con tới gặp bác sĩ ngay. Không nên tự ý bôi hoặc cho con uống thuốc nếu chưa có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Chăm sóc da cho trẻ sơ sinh

Làn da của em bé sơ sinh rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương nên việc chăm sóc da cho bé cần được chú trọng không kém gì chăm sóc rốn. Một trong những kinh nghiệm nuôi trẻ sơ sinh trong tháng đầu là nên chọn các sản phẩm chăm sóc da như sữa tắm gội, kem dưỡng, kem chống hăm, nước giặt xả… có thành phần dịu nhẹ, an toàn, có tên tuổi uy tín, dành riêng cho trẻ sơ sinh. Ngay cả quần áo dành cho bé cũng nên chọn loại vải cotton, mềm mại, thấm mồ hôi tốt cộng thêm loại tã giấy có nguồn gốc rõ ràng sẽ giúp bé hạn chế hăm tã.

Một số nguyên tắc chăm sóc da cho trẻ sơ sinh

Thường xuyên kiểm tra, vệ sinh sạch sẽ, khô ráo vùng cổ, nách, bẹn và các vùng khớp chân tay, nhất là với các em bé trộm vía bụ bẫm để phòng tránh hăm da.

Ba mẹ cần luôn giữ cho da bé có độ ẩm thích hợp bằng cách thoa kem dưỡng da ở những vùng da khô hay bong tróc cho bé. Chú ý thay tã thường xuyên, rửa sạch vùng mang tã với chất làm sạch dịu nhẹ và lau khô cho bé trước khi mặc tã mới. 

Trẻ sơ sinh chưa có phản xạ nhắm mắt và bài tiết nước mắt nên bố mẹ cần giữ bé tránh xa khói thuốc lá hoặc môi trường ô nhiễm. Dùng các sản phẩm chăm sóc da, tóc dịu nhẹ, không gây cay mắt. 

Bạn nên cho trẻ tắm nắng hàng ngày để con có đủ lượng vitamin D cần thiết cho quá trình phát triển. Phơi nắng cho trẻ sơ sinh còn là cơ hội cho bé tiếp xúc với thế giới bên ngoài, nâng cao sức đề kháng. Lưu ý khi chăm sóc trẻ sơ sinh không nên để mắt bé tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng.

Theo dõi tình trạng vàng da của trẻ sơ sinh

Vàng da có hai dạng là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý là tình trạng khá phổ biến ở trẻ sơ sinh, khoảng 30% trẻ sinh đủ tháng và gần 100% trẻ sinh non, nặng dưới 1,5kg bị vàng da.

Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh chỉ được coi là vàng da sinh lý tại thời điểm được khám nếu: Vàng da xuất hiện sau sinh 24 giờ, mức độ vàng da nhẹ (chỉ ở vùng mặt, cổ, ngực). Trẻ chỉ vàng da và không có các triệu chứng bất thường như thiếu máu, bỏ bú, lừ đừ… Bé bị vàng da và hết trong vòng 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng.

Khi trẻ có bất thường với một hoặc vài yếu tố kể trên thì có thể đó là vàng da bệnh lý, bé cần được bác sĩ khám, theo dõi và điều trị càng sớm càng tốt. Việc tắm nắng cho trẻ sơ sinh chỉ có thể điều trị được các trường hợp vàng da nhẹ nhưng sẽ giúp bạn theo dõi mức độ vàng da của bé dễ dàng hơn.

Tiêm phòng cho bé sơ sinh

Một trong những lưu ý chăm sóc trẻ sơ sinh quan trọng là tiêm phòng cho trẻ. Bạn hãy tìm hiểu trẻ cần phải chích ngừa những vắc xin gì và chích như thế nào. Hãy cố gắng ghi nhớ lịch tiêm chủng cho trẻ và cho bé tiêm phòng đầy đủ, đúng hẹn để giúp trẻ tránh được nhiều bệnh dịch nguy hiểm.

Các mũi tiêm quan trọng cho trẻ sơ sinh bao gồm:

• Mũi tiêm viêm gan B giúp trẻ chống lại virus viêm gan B
• Mũi tiêm DTaP giúp bảo vệ trẻ trước các bệnh bệnh bạch hầu, bệnh uốn ván, bệnh ho gà.
• Mũi tiêm MMR giúp chống lại ba loại virus: sởi, quai bị và rubella.
• Mũi tiêm thủy đậu.
• Vắc xin Haemophilus cúm B (Hib) gây viêm màng não
• Mũi tiêm phòng bệnh bại liệt (IPV)
• Mũi tiêm bệnh bại liệt (IPV) giúp trẻ sơ sinh chống lại 13 loại vi khuẩn như bệnh viêm màng não, nhiễm trùng máu, viêm phổi, nhiễm trùng tai,...

Theo dõi thân nhiệt cho trẻ

Bạn nên mua một nhiệt kế để đo nhiệt độ cho trẻ bất cứ lúc nào. Khi thấy bé nóng sốt, bạn nên đo nhiệt độ cho bé trước khi cân nhắc đến việc có nên cho trẻ dùng thuốc hạ sốt hay không. Tùy theo thân nhiệt của bé, bạn có các điều chỉnh việc chăm sóc bé cho phù hợp:

• Nhiệt độ bình thường của trẻ sơ sinh là 36,5 - 37,5°C.
• Nếu thân nhiệt của bé thấp hơn 36,5°C, bạn cần ủ ấm cho bé ngay.
• Nếu thân nhiệt của bé cao hơn 37,5°C, bạn nên bỏ bớt khăn, mền, cởi bớt quần áo, mũ, bao chân bao tay, cho bé bú nhiều hơn, theo dõi nhiệt độ của bé thật kỹ.
• Nếu thân nhiệt của bé cao hơn 38°C, bé đã bị sốt. Cha mẹ làm như trên, cho trẻ dùng thuốc hạ sốt theo đúng liều lượng và nhanh chóng đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán kịp thời.

Khi đo nhiệt độ cho trẻ sơ sinh, bạn cần lưu ý đến vị trí lấy nhiệt độ của bé:

• Ở nách: Lau khô nách trước khi đo, ép sát khuỷu tay của trẻ vào ngực để giữ nhiệt kế trong 4-5 phút.
• Ở hậu môn: Cho trẻ nằm sấp vào lòng. Thoa chất bôi trơn (như vaseline) vào phần cuối nhiệt kế. Đặt nhiệt kế vào hậu môn bé tới khi không còn thấy phần đuôi bạc, giữ nguyên nhiệt kế từ 1-2 phút.